Przesilenie. Malarstwo Północy 1880–1910
Przesilenie (SJP PWN)
1. «moment przełomowy, krytyczny w czymś»
2. «przełomowy okres choroby następujący po jej najcięższym stadium»
3. «moment, w którym Słońce osiąga największe odchylenie od równika»
Co zobaczymy na wystawie? Które ze znaczeń? Oczywiście dominującym jest to czysto geograficzne, ale czy nie będzie w tym także trochę metafizyki? Czy zjawisko przyrodnicze nie jest odczuwalne także emocjonalnie i czekamy na przełom, na wyraźną zmianę.
Ponieważ pamiętałem dokładnie poznańską wystawę Vilhelm Hammershøi: Malarz światła i ciszy
zastanawiałem się jak liczne podobieństwa, a może kontrasty spotkam na wystawie w Muzeum Narodowym w Warszawie. Co polaczy lub będzie różniło twórców skandynawskich i polskich?
Jedna z tablic przygotowana przez kuratorów wystawy wnosi nam taki opis:
”Zjawisko przesilenia letniego, do którego nawiązuje tytuł wystawy, zajmuje ważne miejsce w kulturze krajów nordyckich. Przyroda-związane z nią emocje, tradycje, wartości oraz jej regionalne i uniwersalne znaczenia-jest również istotnym tematem malarstwa Danii, Finlandii, Islandii, Norwegii i Szwecji. Przesilenie oznacza także zmianę, jaka zaszła w sztuce skandynawskiej na przełomie XIX i XX wieku: odejście od akademizmu, przez realizm i impresjonizm, w stronę symbolizmu i ekspresji
Na wystawie zaprezentowano najważniejsze zjawiska artystyczne i tematy malarstwa Północy. Przede wszystkim pejzaż w różnych jego odsłonach-będący wyrazem narodowych dążeń i ambicji, ale również metafizycznych poszukiwań. Wiele obrazów przedstawia życie prowincji, obyczaje ludowe, sceny z mitologii. Istotny jest także temat wnętrza-zarówno domu, jak+ ludzkiej psychiki. Wszystkie te elementy określają odrębną tożsamość malarstwa nordyckiego, jego twórców i odbiorców.
Wreszcie przesilenie sygnalizuje napięcie pomiędzy centrum sztuki-Paryżem a prowincją. W malarstwie Północy tendencje zachodnioeuropejskie były interpretowane zgodnie z tradycją regionu i indywidualnymi koncepcjami malarzy. Postawa ta charakteryzowała również polskich twórców, których dzieła tak samo sytuowały się na peryferiach świata sztuki. Zestawienie ich z obrazami artystów nordyckich pokazuje liczne podobieństwa form I motywów oraz pozwala dostrzec wyjątkową wartość malarstwa dwóch odległych, a jednocześnie bliskich obszarów Europy.”
Dodatkowo na stronach muzeum czytamy: „Na wystawie pragniemy pokazać dzieła najistotniejszych twórców ze Szwecji, Danii, Norwegii, Finlandii i Islandii, które przybliżą polskiej publiczności historię i kulturę tych krajów. Pokaz zostanie wzbogacony o wybrane obrazy polskich artystów tego czasu, by zwrócić uwagę na zaskakujące podobieństwa między malarstwem polskim i nordyckim w zakresie tematyki, konwencji przedstawiania i źródeł inspiracji. Mamy nadzieję, że prezentacja przyczyni się do zmiany w postrzeganiu sztuki tego okresu, w którym wciąż dominuje perspektywa zachodnioeuropejska.”
